ΤΡΙΠΟΛΗ • TIREBOLU
Τοποθεσία - Ονομασία
Η πόλη Τρίπολη βρίσκεται κοντά στις εκβολές του ποταμού Χαρσιώτου (Harşit), 77 χλμ. δυτικά της Τραπεζούντας και 54 χλμ. ανατολικά της Κερασούντας. Κοντά στην πόλη βρίσκονται τα βουνά Σισ-δάγ και Τσαλ-δάγ, με ύψος 2.810 μ. και 1.966 μ. αντίστοιχα. Η ονομασία της πόλης οφείλεται στη δημιουργία της από τρεις προϋπάρχουσες αρχαίες πόλεις: την Ισχόπολη, την Αργύρια ή Αργύρεια και τη Φιλοκάλεια. Μετά την οθωμανική κατάκτηση ονομάστηκε Driboli και αργότερα Tirebolu.
Διοικητική υπαγωγή
Στα πρώτα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας, το 15ο αιώνα, η Τρίπολη ανήκε στο ναχιγιέ Κürtün, που υπαγόταν στο βιλαέτι Τραπεζούντας. Αργότερα στον ίδιο αιώνα έγινε έδρα καζά. Κατά διαστήματα ο καζάς αυτός ανήκε είτε στο σαντζάκι Gümüşhane (Αργυρούπολης) είτε στο σαντζάκι Giresun (Κερασούντας). Το 19ο αιώνα το καϊμακαμλίκι Τρίπολης είχε την έδρα του στην πόλη και υπαγόταν στο μουτεσαριφλίκι και στο βιλαέτι Τραπεζούντας. Σύμφωνα με τις πληροφορίες του Şemseddin Sami και του Ali Cevad, διατήρησε τη διοικητική αυτή θέση ως τα τέλη του 19ου αιώνα. Ο δήμος της πόλης ιδρύθηκε το 1877. Το 1892 το καϊμακαμλίκι Τρίπολης περιλάμβανε δύο μουχταρλίκια, το Görele και το Şiran. Ο Şemseddin Sami αναφέρει ότι την ίδια εποχή στο καϊμακαμλίκι Τρίπολης υπάγονταν 114 χωριά. Τον 20ό αιώνα η διοικητική υπαγωγή του καϊμακαμλικιού Τρίπολης παραμένει ίδια με του 19ου αιώνα, αυξάνεται όμως ο αριθμός των χωριών που υπάγονται στο καϊμακαμλίκι. Συνολικά αναφέρονται 125 μουσουλμανικά και χριστιανικά χωριά.
Διοίκηση
Το 19ο αιώνα η πόλη ήταν έδρα καϊμακάμη. Λειτουργούσε επίσης ένα επταμελές συμβούλιο που αποτελούνταν από δύο μουσουλμάνους, έναν Αρμένιο, έναν εκπρόσωπο της ορθόδοξης κοινότητας, έναν ορθόδοξο εκκλησιαστικό επίτροπο, ένα μουφτή και τον ίδιο τον καϊμακάμη. Ο εκπρόσωπος της ορθόδοξης κοινότητας, ή μουχτάρης, ήταν ελληνόφωνος ο οποίος ανήκε στο συμβούλιο του καϊμακάμη. Εκλεγόταν με την υποστήριξη της δημογεροντίας από τον ελληνικό πληθυσμό της πόλης. Ο μουχτάρης ήταν υπεύθυνος για τη συγκέντρωση των φόρων των ομογενών του και την παράδοσή τους. Στις αρχές του 20ού αιώνα η θέση του καταργήθηκε.
Το 19ο αιώνα ιδρύθηκε η κοινότητα των ορθοδόξων της Τρίπολης. Μετά την ίδρυση της κοινότητας ο πιο ευκατάστατος από τα μέλη της καταλάμβανε το αξίωμα του προέδρου. Ένας από τους πιο γνωστούς κοινοτικούς άρχοντες ήταν ο Χατζη-Γιώργης Μαυρίδης, ο οποίος μονοπώλησε αυτό το αξίωμα σχεδόν 40 χρόνια. Λόγω του πλούτου του είχε μεγάλη επιρροή στην Τραπεζούντα, στην Κωνσταντινούπολη και ανάμεσα στους μουσουλμάνους της Τρίπολης. Ταυτόχρονα ήταν μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Τρίπολης, σύμβουλος του καϊμακάμη. Λόγω της μακροχρόνιας παραμονής του στο αξίωμα του κοινοτικού άρχοντα αποκλήθηκε από τους συντοπίτες του «δικτάτορας».
Ανάμεσα στο Μαυρίδη και την κοινότητα ξέσπασε μεγάλη διαμάχη. Η κοινότητα προσπαθούσε με κάθε τρόπο να επιτύχει την απομάκρυνσή του από την προεδρία. Για αυτόν το λόγο στις αρχές του 20ού αιώνα η κοινότητα συνέταξε κανονισμό, το λεγόμενο «Κοινοτικό Συνταγματικό», σύμφωνα με το οποίο ο πρόεδρος της κοινότητας έπρεπε να εκλεγεί με ψηφοφορία. Ο Μαυρίδης μεταχειρίστηκε όλες τις δυνάμεις και τα μέσα που διέθετε για να αντιμετωπίσει την καινούργια κατάσταση, η οποία τον απομάκρυνε από την προεδρία της κοινότητας. Στο τέλος «αγόρασε εκατό συνδρομές που του δώσανε την εκλογική νίκη». Σύμφωνα με το «Κοινοτικό Συνταγματικό» έγιναν εκλογές και πρόεδρος της κοινότητας έγινε και πάλι ο Μαυρίδης.
Τα μέλη της κοινοτικής επιτροπής ήταν δεκατρία, πέντε δημογέροντες, τρεις στην εφορία, ένας επόπτης του σχολείου, δύο επίτροποι της εκκλησίας και δύο επίτροποι εισπράξεως καθυστερημένων φόρων. Η θητεία της δημογεροντίας ήταν διετής. Καταβαλλόταν προσπάθεια ώστε όλες οι διαφορές που ανέκυπταν μεταξύ των Ελλήνων να επιλύονται μέσα στα πλαίσια της κοινότητας και να αποφεύγεται η προσφυγή τους στις οθωμανικές αρχές.
Οι Έλληνες πλήρωναν ένα φόρο προς την κοινότητα ο οποίος ονομαζόταν «σχολική εισφορά». Το ποσό της εισφοράς ήταν ανάλογο με την οικονομική κατάσταση του καθενός και όποιος δεν πλήρωνε δεν είχε δικαίωμα ψήφου στην κοινότητα. Οι φτωχοί δεν πλήρωναν σχεδόν ποτέ, με συνέπεια να μη συμμετέχουν στην ψηφοφορία. Η περιουσία της κοινότητας περιλάμβανε κυρίως ακίνητα. Τα έξοδά της καλύπτονταν από τη «σχολική εισφορά» ή από φιλανθρωπικές εισφορές. Η κοινότητα δεν συντηρούσε δρόμους, ούτε έκανε κοινοτικά έργα, όμως βοηθούσε φτωχούς και αρρώστους. Ο δεσπότης δεν επενέβαινε στη διοίκηση της κοινότητας παρά μόνον αν το ζήτημα ήταν εκκλησιαστικό. Μετά την ίδρυση του δήμου το 1877 ο δήμαρχος εκλεγόταν από τον πληθυσμό της πόλης και ήταν πάντα μουσουλμάνος. Το 1908 ιδρύθηκε από τη νεολαία της Τρίπολης ο Ελληνικός Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος «Οδύσσεια» με σκοπό τη διάδοση της παιδείας στους νέους και τη ενίσχυση των φτωχών της πόλης.
Εκκλησία
Το 19ο αιώνα στην Τρίπολη, η οποία διοικητικά υπαγόταν στη Μητρόπολη Τραπεζούντος, υπήρχαν δύο εκκλησίες. Η μεγάλη ορθόδοξη εκκλησία της πόλης ήταν αφιερωμένη στον Αρχιστράτηγο Μιχαήλ και βρισκόταν στη συνοικία Τζαμιδά. Η μικρή βυζαντινή εκκλησία, χτισμένη σε βράχο, ήταν αφιερωμένη στη Ζωοδόχο Πηγή και στα τέλη του 19ου αιώνα μετατράπηκε σε τζαμί.
Κάθε δύο ή τρία χρόνια ο μητροπολίτης περιόδευε στην περιφέρειά του. Ο αντιπρόσωπος του μητροπολίτη ήταν υπεύθυνος για την έκδοση των αδειών γάμου και άλλων εγγράφων. Στην εκκλησία το ευαγγέλιο διαβαζόταν στην ποντιακή.
Εκπαίδευση
Στις αρχές του 19ου αιώνα στην πόλη της Τρίπολης δεν υπήρχε σχολείο. Την εκπαίδευση των κατοίκων την είχε αναλάβει ένας εγγράμματος, που αποκαλούνταν «λογιώτατος». Στα μέσα του 19ου αιώνα υπήρχε σχολείο, στο οποίο δίδασκε ο ιερέας της πόλης. Το 1866 στην πόλη λειτουργούσε ένα αλληλοδιδακτικό σχολείο, αλλά το 1870 συναντάμε το πρώτο ελληνικό αρρεναγωγείο, στο οποίο φοιτούσαν πολλοί μαθητές από τα γύρω χωριά.
Το δημοτικό σχολείο της πόλης χτίστηκε προφανώς στα τέλη του 19ου αιώνα από τον Κυριάκο Ξενόπουλο. Το κτήριό του βρισκόταν κοντά στην εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής. Το 1896 στο δημοτικό σχολείο της πόλης φοιτούσαν 120 μαθητές και δίδασκαν 3 δάσκαλοι. Το σχολείο περιλάμβανε επτατάξιο αρρεναγωγείο και τριτάξιο παρθεναγωγείο. Από την τετάρτη τάξη οι μαθήτριες παρακολουθούσαν κοινά μαθήματα με τα αγόρια. Στο κτήριο του δημοτικού σχολείο στεγαζόταν και το νηπιαγωγείο.
Το 1905 με εισφορές της κοινότητας Τρίπολης ιδρύθηκαν τα Μαυρίδεια Εκπαιδευτήρια. Τότε πρόεδρος της κοινότητας ήταν ο Μαυρίδης, ο οποίος προσπάθησε να ονομαστεί το σχολείο στο όνομά του, κάτι που δεν αποδέχθηκαν οι ορθόδοξοι της πόλης με συνέπεια να δημιουργηθεί αναταραχή. Τα Μαυρίδεια Εκπαιδευτήρια περιλάμβαναν επτατάξια αστική σχολή αρρένων και πεντατάξιο παρθεναγωγείο, 6 δασκάλους και 350 μαθητές. Τα σχολεία συντηρούνταν από την κοινότητα, η οποία διόριζε τον έφορο του σχολείου και τους δασκάλους.
Επιμέλεια • Δημήτρης Τσαμπάς
Τοποθεσία - Ονομασία
Η πόλη Τρίπολη βρίσκεται κοντά στις εκβολές του ποταμού Χαρσιώτου (Harşit), 77 χλμ. δυτικά της Τραπεζούντας και 54 χλμ. ανατολικά της Κερασούντας. Κοντά στην πόλη βρίσκονται τα βουνά Σισ-δάγ και Τσαλ-δάγ, με ύψος 2.810 μ. και 1.966 μ. αντίστοιχα. Η ονομασία της πόλης οφείλεται στη δημιουργία της από τρεις προϋπάρχουσες αρχαίες πόλεις: την Ισχόπολη, την Αργύρια ή Αργύρεια και τη Φιλοκάλεια. Μετά την οθωμανική κατάκτηση ονομάστηκε Driboli και αργότερα Tirebolu.
Διοικητική υπαγωγή
Στα πρώτα χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας, το 15ο αιώνα, η Τρίπολη ανήκε στο ναχιγιέ Κürtün, που υπαγόταν στο βιλαέτι Τραπεζούντας. Αργότερα στον ίδιο αιώνα έγινε έδρα καζά. Κατά διαστήματα ο καζάς αυτός ανήκε είτε στο σαντζάκι Gümüşhane (Αργυρούπολης) είτε στο σαντζάκι Giresun (Κερασούντας). Το 19ο αιώνα το καϊμακαμλίκι Τρίπολης είχε την έδρα του στην πόλη και υπαγόταν στο μουτεσαριφλίκι και στο βιλαέτι Τραπεζούντας. Σύμφωνα με τις πληροφορίες του Şemseddin Sami και του Ali Cevad, διατήρησε τη διοικητική αυτή θέση ως τα τέλη του 19ου αιώνα. Ο δήμος της πόλης ιδρύθηκε το 1877. Το 1892 το καϊμακαμλίκι Τρίπολης περιλάμβανε δύο μουχταρλίκια, το Görele και το Şiran. Ο Şemseddin Sami αναφέρει ότι την ίδια εποχή στο καϊμακαμλίκι Τρίπολης υπάγονταν 114 χωριά. Τον 20ό αιώνα η διοικητική υπαγωγή του καϊμακαμλικιού Τρίπολης παραμένει ίδια με του 19ου αιώνα, αυξάνεται όμως ο αριθμός των χωριών που υπάγονται στο καϊμακαμλίκι. Συνολικά αναφέρονται 125 μουσουλμανικά και χριστιανικά χωριά.
Διοίκηση
Το 19ο αιώνα η πόλη ήταν έδρα καϊμακάμη. Λειτουργούσε επίσης ένα επταμελές συμβούλιο που αποτελούνταν από δύο μουσουλμάνους, έναν Αρμένιο, έναν εκπρόσωπο της ορθόδοξης κοινότητας, έναν ορθόδοξο εκκλησιαστικό επίτροπο, ένα μουφτή και τον ίδιο τον καϊμακάμη. Ο εκπρόσωπος της ορθόδοξης κοινότητας, ή μουχτάρης, ήταν ελληνόφωνος ο οποίος ανήκε στο συμβούλιο του καϊμακάμη. Εκλεγόταν με την υποστήριξη της δημογεροντίας από τον ελληνικό πληθυσμό της πόλης. Ο μουχτάρης ήταν υπεύθυνος για τη συγκέντρωση των φόρων των ομογενών του και την παράδοσή τους. Στις αρχές του 20ού αιώνα η θέση του καταργήθηκε.
Το 19ο αιώνα ιδρύθηκε η κοινότητα των ορθοδόξων της Τρίπολης. Μετά την ίδρυση της κοινότητας ο πιο ευκατάστατος από τα μέλη της καταλάμβανε το αξίωμα του προέδρου. Ένας από τους πιο γνωστούς κοινοτικούς άρχοντες ήταν ο Χατζη-Γιώργης Μαυρίδης, ο οποίος μονοπώλησε αυτό το αξίωμα σχεδόν 40 χρόνια. Λόγω του πλούτου του είχε μεγάλη επιρροή στην Τραπεζούντα, στην Κωνσταντινούπολη και ανάμεσα στους μουσουλμάνους της Τρίπολης. Ταυτόχρονα ήταν μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Τρίπολης, σύμβουλος του καϊμακάμη. Λόγω της μακροχρόνιας παραμονής του στο αξίωμα του κοινοτικού άρχοντα αποκλήθηκε από τους συντοπίτες του «δικτάτορας».
Ανάμεσα στο Μαυρίδη και την κοινότητα ξέσπασε μεγάλη διαμάχη. Η κοινότητα προσπαθούσε με κάθε τρόπο να επιτύχει την απομάκρυνσή του από την προεδρία. Για αυτόν το λόγο στις αρχές του 20ού αιώνα η κοινότητα συνέταξε κανονισμό, το λεγόμενο «Κοινοτικό Συνταγματικό», σύμφωνα με το οποίο ο πρόεδρος της κοινότητας έπρεπε να εκλεγεί με ψηφοφορία. Ο Μαυρίδης μεταχειρίστηκε όλες τις δυνάμεις και τα μέσα που διέθετε για να αντιμετωπίσει την καινούργια κατάσταση, η οποία τον απομάκρυνε από την προεδρία της κοινότητας. Στο τέλος «αγόρασε εκατό συνδρομές που του δώσανε την εκλογική νίκη». Σύμφωνα με το «Κοινοτικό Συνταγματικό» έγιναν εκλογές και πρόεδρος της κοινότητας έγινε και πάλι ο Μαυρίδης.
Τα μέλη της κοινοτικής επιτροπής ήταν δεκατρία, πέντε δημογέροντες, τρεις στην εφορία, ένας επόπτης του σχολείου, δύο επίτροποι της εκκλησίας και δύο επίτροποι εισπράξεως καθυστερημένων φόρων. Η θητεία της δημογεροντίας ήταν διετής. Καταβαλλόταν προσπάθεια ώστε όλες οι διαφορές που ανέκυπταν μεταξύ των Ελλήνων να επιλύονται μέσα στα πλαίσια της κοινότητας και να αποφεύγεται η προσφυγή τους στις οθωμανικές αρχές.
Οι Έλληνες πλήρωναν ένα φόρο προς την κοινότητα ο οποίος ονομαζόταν «σχολική εισφορά». Το ποσό της εισφοράς ήταν ανάλογο με την οικονομική κατάσταση του καθενός και όποιος δεν πλήρωνε δεν είχε δικαίωμα ψήφου στην κοινότητα. Οι φτωχοί δεν πλήρωναν σχεδόν ποτέ, με συνέπεια να μη συμμετέχουν στην ψηφοφορία. Η περιουσία της κοινότητας περιλάμβανε κυρίως ακίνητα. Τα έξοδά της καλύπτονταν από τη «σχολική εισφορά» ή από φιλανθρωπικές εισφορές. Η κοινότητα δεν συντηρούσε δρόμους, ούτε έκανε κοινοτικά έργα, όμως βοηθούσε φτωχούς και αρρώστους. Ο δεσπότης δεν επενέβαινε στη διοίκηση της κοινότητας παρά μόνον αν το ζήτημα ήταν εκκλησιαστικό. Μετά την ίδρυση του δήμου το 1877 ο δήμαρχος εκλεγόταν από τον πληθυσμό της πόλης και ήταν πάντα μουσουλμάνος. Το 1908 ιδρύθηκε από τη νεολαία της Τρίπολης ο Ελληνικός Φιλεκπαιδευτικός Σύλλογος «Οδύσσεια» με σκοπό τη διάδοση της παιδείας στους νέους και τη ενίσχυση των φτωχών της πόλης.
Εκκλησία
Το 19ο αιώνα στην Τρίπολη, η οποία διοικητικά υπαγόταν στη Μητρόπολη Τραπεζούντος, υπήρχαν δύο εκκλησίες. Η μεγάλη ορθόδοξη εκκλησία της πόλης ήταν αφιερωμένη στον Αρχιστράτηγο Μιχαήλ και βρισκόταν στη συνοικία Τζαμιδά. Η μικρή βυζαντινή εκκλησία, χτισμένη σε βράχο, ήταν αφιερωμένη στη Ζωοδόχο Πηγή και στα τέλη του 19ου αιώνα μετατράπηκε σε τζαμί.
Κάθε δύο ή τρία χρόνια ο μητροπολίτης περιόδευε στην περιφέρειά του. Ο αντιπρόσωπος του μητροπολίτη ήταν υπεύθυνος για την έκδοση των αδειών γάμου και άλλων εγγράφων. Στην εκκλησία το ευαγγέλιο διαβαζόταν στην ποντιακή.
Εκπαίδευση
Στις αρχές του 19ου αιώνα στην πόλη της Τρίπολης δεν υπήρχε σχολείο. Την εκπαίδευση των κατοίκων την είχε αναλάβει ένας εγγράμματος, που αποκαλούνταν «λογιώτατος». Στα μέσα του 19ου αιώνα υπήρχε σχολείο, στο οποίο δίδασκε ο ιερέας της πόλης. Το 1866 στην πόλη λειτουργούσε ένα αλληλοδιδακτικό σχολείο, αλλά το 1870 συναντάμε το πρώτο ελληνικό αρρεναγωγείο, στο οποίο φοιτούσαν πολλοί μαθητές από τα γύρω χωριά.
Το δημοτικό σχολείο της πόλης χτίστηκε προφανώς στα τέλη του 19ου αιώνα από τον Κυριάκο Ξενόπουλο. Το κτήριό του βρισκόταν κοντά στην εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής. Το 1896 στο δημοτικό σχολείο της πόλης φοιτούσαν 120 μαθητές και δίδασκαν 3 δάσκαλοι. Το σχολείο περιλάμβανε επτατάξιο αρρεναγωγείο και τριτάξιο παρθεναγωγείο. Από την τετάρτη τάξη οι μαθήτριες παρακολουθούσαν κοινά μαθήματα με τα αγόρια. Στο κτήριο του δημοτικού σχολείο στεγαζόταν και το νηπιαγωγείο.
Το 1905 με εισφορές της κοινότητας Τρίπολης ιδρύθηκαν τα Μαυρίδεια Εκπαιδευτήρια. Τότε πρόεδρος της κοινότητας ήταν ο Μαυρίδης, ο οποίος προσπάθησε να ονομαστεί το σχολείο στο όνομά του, κάτι που δεν αποδέχθηκαν οι ορθόδοξοι της πόλης με συνέπεια να δημιουργηθεί αναταραχή. Τα Μαυρίδεια Εκπαιδευτήρια περιλάμβαναν επτατάξια αστική σχολή αρρένων και πεντατάξιο παρθεναγωγείο, 6 δασκάλους και 350 μαθητές. Τα σχολεία συντηρούνταν από την κοινότητα, η οποία διόριζε τον έφορο του σχολείου και τους δασκάλους.
Επιμέλεια • Δημήτρης Τσαμπάς
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου